O zasadach bezpieczeństwa pracy na budowie oraz ochronie zdrowia pracowników budowlanych mówi zarówno Prawo budowlane, jak i Kodeks pracy. Pomijając jednak zapisy paragrafów stworzonych przez polskich ustawodawców – budowlańcy zawsze powinni kierować się zdroworozsądkowym myśleniem. Prace budowlane bardzo często wiążą się bowiem z poważnymi zagrożeniami czyhającymi na ich zdrowie i życie.

Praca, którą wykonują pracownicy budowani jest dość specyficzna. Budowlańcy często przemieszczają się po placu budowy, w celu zmiany swoich dotychczasowych stanowisk i zajęć. W takich sytuacjach nie powinni zapominać o zachowaniu warunków wynikających z przepisów BHP. Pamiętajmy, że największy odsetek wypadków, do których dochodzi na budowach, stanowią zdarzenia polegające na upadkach z wysokości. W takich sytuacjach zawsze nieodłącznym elementem pracy powinny być prawidłowo zapięte szelki bezpieczeństwa.  Jednak zasad, których bezwzględnie powinni przestrzegać budowlańcy jest dużo więcej i wcale nie dotyczą one samych pracowników niższego szczebla, a wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Tak właśnie stanowi Prawo budowlane, mówiąc o pośredniej odpowiedzialności za bezpieczeństwo na budowie. Bezpośrednio, odpowiada za to kierownik budowy oraz kierownicy robót.

Kierownik budowy nie musi jednocześnie pełnić funkcji koordynatora bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia na budowie. Może on na stanowisko koordynatora powołać jednego ze swoich pracowników. Jednak powierzenie tej funkcji komuś innemu – nie zwalnia kierownika z odpowiedzialności za zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Osoba powołana na stanowisko koordynatora musi posiadać odpowiednią wiedzę i doświadczenie oraz znać organizację i zasady realizacji procesu budowlanego. Jeśli funkcję tę pełni inna osoba niż kierownik – jest ona współodpowiedzialna za przypadki ewentualnego niedopełnienia obowiązków i narażenie pracowników na niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania u nich uszczerbku na zdrowiu. Osoba ta (podobnie jak kierownik budowy) podlega karze grzywny lub karze pozbawienia wolności.

Na prawidłowo przebiegających budowach obowiązują dokumenty, zwane planami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Z zapisami znajdującymi się w tych planach powinny zapoznać się wszystkie osoby wykonujące pracę na budowie. Podczas robót budowlanych, jak i wizytacji na placu budowy należy przestrzegać określonych zasad. 

• ochronie przeciwpożarowej i postępowaniu w razie pożaru;
• używaniu substancji chemicznych;
• obsłudze urządzeń technicznych, w tym użyciu drabin;
• przebywaniu na wysokościach, w tym na rusztowaniach;
• zabezpieczeniu przez nadmiernym hałasem, wibracjami i działaniem pyłów;
• przydzieleniu odzieży ochronnej i obuwia roboczego;
• wprowadzaniu do pracy nowych pracowników i poruszaniu się po terenie budowy.

Kierownik budowy jest zobowiązany planować i organizować proces budowlany w taki sposób, by:

• zastosowane procesy i technologie miały jak najmniejszą szkodliwość dla zdrowia ludzkiego;
• środki ochrony zbiorowej były stosowane w pierwszej kolejności;
• środki ochrony indywidualnej były stosowane właściwie w stosunku do czynnika zagrożenia;
• środki ochrony indywidualnej były dobrane do pracownika oraz utrzymywane w odpowiednim stanie technicznym i czystości;
• pracownicy posiadali przeszkolenie w zakresie użytkowania i konserwacji przydzielonych im środków ochrony.

Wprowadzanie nowych pracowników na budowę

Każdy pracownik przystępujący w danym dniu do pracy jest zobowiązany podpisać listę obecności. Pozwala to sprawować kontrolę nad ilością osób znajdujących się na budowie. Także pracownik, który pojawia się na danym placu budowy po raz pierwszy podpisuje listę obecności. Jednak oprócz tego powinno się zaznajomić go z:

• występującymi na budowie zagrożeniami;
• ryzykiem zawodowym;
• zasadami bezpiecznego poruszania się po placu budowy;
• instrukcją bezpiecznego wykonywania określonych prac;
• obowiązkiem stosowania środków ochrony osobistej;
• koniecznością bezzwłocznego informowania kierownika o istniejących zagrożeniach;
• procedurą udzielania pierwszej pomocy;
• lokalizacją sanitariatów, szatni, stołówek, punktów ratowania życia, itp.
• obowiązującym planem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie.

W zgodzie z przepisami Prawa budowlanego oraz zasadami BHP – każda budowa wymaga odpowiedniego jej oznakowania. Nie chodzi tu tylko o konieczność wywieszenia w widocznym miejscu tablicy informacyjnej, a o obowiązek stosowania znaków bezpieczeństwa. Znakami bezpieczeństwa są znaki ostrzegawcze, znaki informacyjne oraz zakazu i nakazu. Ich zamieszczenie na budowie jest rolą generalnego wykonawcy, zaś przestrzeganie – obowiązkiem wszystkich osób przebywających w obrębie budowy. Obowiązek ten dotyczy tak pracowników i zewnętrznych usługodawców, jak i osoby wizytujące lub nadzorujące prace budowlane.